To je razumljivo, s obzirom na njegov položaj, na kome su se ukrštali putevi civilizacija.
Spomenici na tlu Bugarske, upisani u listu svetske kulturne baštine, protobugarski, trački, helenističko-rimski, vizantijski i pravoslavni, svedoče o interakciji naroda na kulturnom prostoru Balkana.
Dva pravoslavna spomenika, crkva Bojana i Rilski manastir, vezana i za odnose naših naroda, nisu nam daleko.
Crkva Bojana je skoro skrivena na obroncima planine Vitoše, iznad Sofije. Skroman je zbir tri građevine iz desetog, trinaestog i devetnaestog veka.
Ktitor centralnog dela, oslikanog freskama 1259. godine, bio je sevastokrator (vojskovođa) Kalojan sa suprugom Desislavom, „unuk svetog Stefana, kralja srpskoga“, kako piše na ktitorskom zapisu.
Prema stilu, tehnici i koloritu, freske nepoznatog zografa izvanredan su primer crkvenog slikarstva.
U živopisu crkve prvi put se pojavljuje lik svetog Jovana Rilskog, najvećeg podvižnika, najpoznatijeg bugarskog svetitelja i osnivača Rilskog manastira.
Ovaj manastir iz desetog veka, „naj-goljamata blgarska svetinja“ nalazi se u šumovitom predelu planine Rila, stotinak kilometara udaljen od Sofije. Iz srednjeg veka sačuvan je samo pirg Hrelje, sevastokratora cara Dušana.
Današnji izgled manastira potiče iz sredine devetnaestog veka, kada je izgrađena centralna crkva, okružena masivnim zidovima sa unutrašnjim konacima.
To je bio period nacionalnog buđenja Bugara, u kome je manastir igrao značajnu duhovnu, kulturnu i prosvetiteljsku ulogu.
U manastiru su pohranjene mošti sveca i srce pretposlednjeg bugarskog kralja, Borisa Sakskoburškog.
Manastirska crkva je u potpunosti oslikana iznutra i spolja. Skoro da se običan vernik ili posetilac ne može snaći u mnoštvu religioznih scena i likova, uključujući i srpske vladare.
Ono što je posebno, to su scene strašnog suda, koje je lokalni zograf Zaharije oslikao u tremu crkve, kao podsetnik svima.
U našim srednjevekovnim crkvama, strašni sud je predstavljen u narteksu – (priprati), unutrašnjem – Studenica, Sopoćani, Gračanica, ili spoljnom – Mileševa, ređe u naosu (lađi) – Visoki Dečani.
Sadržaj fresaka su idealizovani opisi iz Svetog pisma.
Predstavljeni su Hristov priugotovljeni presto (Hetimasija), horovi pravednika i terazije pravde.
Pomenuti u tekstovima jevanđelja, stanovnici raja su Pravedni Avram, Ubogi Lazar i Pokajani razbojnik (sa Golgote).
I pakao je u jevanđeljima sveden na osnovne elemente: večni oganj, nesanicu, crve i zmije, kao i anđele koji kopljima zavode red.
To je mesto za lažne proroke, lukave, krivokletnike, bludnice i preljubnike, ali u Dečanima ima i lokalnih karaktera – čovek koji ore tuđu njivu.
Zaharije je otišao korak dalje; pored „klasičnih“ grešnika, u pakao je smestio i terziju koji krade, mlinara koji zakida, krčmara koji razvodnjava vino, prestupnike i zlatare – u skladu sa vremenom, u kome su se u bugarskom društvu zametnule klice novih ekonomskih aktivnosti.
Poznate su legende o carevima, koji su oslepljivali neimare da ne bi napravili lepšu crkvu od njihove zadužbine. U muzeju Rilskog manastira je Rafaelov krst, mali komad drveta na kome je monah za dvanaest godina urezao 650 figura pre nego što je oslepeo. Lepota krsta je neponovljiva.
Podržite nas članstvom u Klubu čitalaca Danasa
U vreme opšte tabloidizacije, senzacionalizma i komercijalizacije medija, duže od dve decenije istrajavamo na principima profesionalnog i etičkog novinarstva. Bili smo zabranjivani i prozivani, nijedna vlast nije bila blagonaklona prema kritici, ali nas ništa nije sprečilo da vas svakodnevno objektivno informišemo. Zato želimo da se oslonimo na vas.
Članstvom u Klubu čitalaca Danasa za 799 dinara mesečno pomažete nam da ostanemo samostalni i dosledni novinarstvu u kakvo verujemo, a vi na mejl svako veče dobijate PDF sutrašnjeg broja Danas.
